Rok 2022 dla niektórych pracodawców zatrudniających cudzoziemców jest rokiem sporych zmian. Zapowiadana od dłuższego czasu przez Rząd nowelizacja przepisów dotyczących cudzoziemców, która miała znacznie ułatwić procedurę legalizacji pobytu i zatrudniania cudzoziemców weszła w życie z dniem 29 stycznia 2022 r. Czy faktycznie ustawodawca ułatwił przedsiębiorcom zatrudnianie? Po przeczytaniu niniejszego artykułu z pewnością sam dojdziesz do odpowiednich wniosków.

UWAGA ! W związku z wojną w Ukrainie, w najbliższym czasie zmianie ulegną sposoby legalizacji i zatrudnienia obywateli Ukrainy. Kwestie te zostaną znacznie uproszczone, a część omawianych zmian nie będzie dotyczyć naszych wschodnich sąsiadów będących obywatelami Ukrainy, którzy wjechali na terytorium RP od dnia wybuchu wojny, przynajmniej przez okres ponad roku liczonego od dnia wybuchu wojny tj. od 24.02.2022 r.

W pierwszej części niniejszego bloga na początek skupmy się na zmianach w samej ustawie o cudzoziemcach. W skrócie zmiany te dotyczą głównie spraw związanych z uzyskiwaniem wiz oraz zezwoleń na pobyty czasowy cudzoziemców na terytorium Polski.

Po pierwsze ustawodawca wprowadził przepis, który pozwoli na przyjmowanie wniosków o wydanie wizy krajowej pracowniczej tj. wizy 05 (oświadczenie o powierzeniu pracy) lub 06 (zezwolenie na pracę) od określonych obywateli państw trzecich poza kolejności. Najprawdopodobniej kryterium to zostanie rozszerzone o dodatkowe wymogi takie jak zawody czy rodzaje umów. Powyższe pozwoli na szybsze uzyskanie przez takiego cudzoziemca wizy, bez konieczności długotrwałego czekania. Obecnie na wydanie wizy można czekać nawet 1-2 miesiące, co dla pracodawcy może być niezwykle uciążliwe i uderza w ekonomiczny sens zatrudnienia konkretnego obywatela państwa trzeciego.

Każdorazowo uprzywilejowanych obywateli państw trzecich, a także uprzywilejowane zawody oraz rodzaje umów, wskazywać będzie Minister właściwy do spraw zagranicznych w swoim rozporządzeniu wydanym na podstawie znowelizowanych przepisów. Mając na uwadze treść nowych przepisów, prawdopodobnie rozporządzenie takie obejmie obywateli państw wschodnich, którzy będą pracować w zawodach szczególnie istotnych dla gospodarki polskiej lub w takich gdzie na lokalnym rynku nie sposób zaspokoić potrzeb kadrowych. Jednakże dokładne szczegóły poznamy dopiero gdy Minister wyda niezbędne rozporządzenie.

Kolejnym krokiem istotnym z punktu widzenia zatrudnienia cudzoziemca jest dodanie do ustawy o cudzoziemcach terminu w jakim organy muszą wydać decyzję. I tak Wojewoda na wydanie decyzji o zezwolenie na pobyt czasowy cudzoziemca na terytorium Polski będzie miał 60 dni. Z tym, że termin ten nie będzie liczony każdorazowo od dnia złożenia wniosku np. od dnia wysłania wniosku pocztą.

Otóż termin ten będzie rozpoczynał swój bieg od dnia, w którym nastąpiło ostatnie z następujących zdarzeń:

• cudzoziemiec złożył wniosek o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy osobiście lub nastąpiło jego osobiste stawiennictwo w urzędzie wojewódzkim po złożeniu tego wniosku, chyba że wobec cudzoziemca nie stosuje się wymogu osobistego stawiennictwa, lub
• cudzoziemiec złożył wniosek o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy, który nie zawiera braków formalnych, lub zostały one uzupełnione, lub
• cudzoziemiec przedłożył dokumenty, o których mowa w art. 106 ust. 2 pkt 2, lub wyznaczony przez wojewodę termin, o którym mowa w art. 106 ust. 2a, upłynął bezskutecznie. Chodzi o przedłożenie wraz z wnioskiem o zezwolenie na pobyt czasowy dokumentów niezbędnych do potwierdzenia danych zawartych we wniosku i okoliczności uzasadniających ubieganie się o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy.

Analizując ten przepis warto zwrócić uwagę na pewną kwestię. Jak zapewne część czytających dobrze wie, przy składaniu wniosku o zezwolenie na pobyt czasowy po otrzymaniu stempla w paszporcie (gdy wniosek nie zawierał braków formalnych i złożono odciski palców), urzędnik wręczał cudzoziemcowi wezwanie do przedłożenia dokumentów niezbędnych do potwierdzenia danych zawartych we wniosku i okoliczności uzasadniających ubieganie się o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy. Najczęściej cudzoziemiec miał na to termin 14 dni od dnia otrzymania wezwania. Podczas naszej praktyki, ściślej na obszarze Warszawy, nie przypominamy sobie, aby takiego wezwania cudzoziemiec na przestrzeni ostatnich paru lat nie otrzymał – nawet w sytuacji, gdy już w samym wniosku składaliśmy wszelkie dokumenty potrzebne do wydania decyzji tj. przykładowo umowy o prace, oświadczenia, dokumenty z ZUSu, dokumenty z urzędów skarbowych. Tym samym nie było potrzeby wydania tego rodzaju wezwania. Rozumiemy zapewne, że chodzi o to, iż urzędnik przyjmujący wniosek nie ma możliwości już na wstępie dokładnie zweryfikować jakie dokumenty są już dołączone do wniosku, a jakie nie. Tym samym w celu zabezpieczenia się i wywiązania z obowiązków ustawowych z automatu i już na wstępie wręczane było przedmiotowe wezwanie. Oczywiście chodzi też o ekonomikę całego procesu i pewne ułatwienie dla urzędu, jednak wracając na grunt liczenia terminu na wydanie decyzji pojawia się wątpliwość. Biorąc pod uwagę powyższe, zapewne już zauważasz, że jeżeli nic się w tym zakresie nie zmieni i nadal urzędnicy będą z automatu wręczać podobne wezwania do przedstawienia dokumentów niezbędnych do potwierdzenia danych zawartych we wniosku, to praktycznie w każdym przypadku termin na wydanie decyzji będzie liczony od dnia dostarczenia tych dokumentów do urzędu lub od upływu terminu wskazanego w wezwaniu. Pamiętaj zatem, że termin rozpoznania wniosku o zezwolenie na pobyt czasowy cudzoziemca, w większości przypadków, będzie liczony od wystąpienia tego trzeciego zdarzenia tj. od dnia uzupełnienia niezbędnych dokumentów lub upływu terminu na ich uzupełnienie. Z praktycznego punktu widzenia, cały proces nie będzie trwał 60 dni od dnia złożenia wniosku, a najprawdopodobniej przeszło 90 dni.

Zapewne zastanawiasz się również co w sytuacji, gdy organ przekroczy ten termin? Otóż sytuacja nie będzie się zbytnio różnić od tego jak jest obecnie tj. gdy termin na wydanie decyzji był określony ogólnie przez przepisy Kodeksu Postępowania Administracyjnego. Bowiem w sytuacji gdy organ przekraczał niezbędny termin na wydania decyzji, przysługiwało ponaglenie na bezczynność lub przewlekłość postępowania. W nowym stanie prawnym taka możliwość również będzie istniała z tym, że ponaglenie w praktyce będzie można złożyć dopiero po upływie 60 dni liczonych w sposób, który wskazaliśmy powyżej, chyba że organ określi inną i mieszczącą się w tym okresie 60 dni – datę wydania decyzji w sprawie. Niestety ustawodawca nie przewidział żadnej innej sankcji za przekroczenie nowego terminu na wydanie decyzji. Oczywiście korzystając z procedury ponaglenia, nadal będzie można starać się o odszkodowanie. Będzie to o tyle łatwiejsze, że organy będą miały ściśle określony termin na wydanie decyzji. W ustawie bowiem użyto określenia „wydaje się”, a zatem organy niejako są zobligowane do wydania decyzji w tymże terminie niezależnie od obłożenia urzędu czy wystąpienia innych przeszkód (co często stanowiło usprawiedliwienie dla dłuższego prowadzanie postępowań). W naszej ocenie, w nowym stanie prawnym, każdorazowe przekroczenie powyższego terminu będzie przejawem bezczynności lub przewlekłości organu w rozpoznaniu sprawy, bez względu na przyczynę takiej sytuacji. Natomiast jak w praktyce podejdą do tego urzędy oraz sądy administracyjne, przekonamy się gdy pojawią się pierwsze postanowienia urzędów, czy orzeczenia sądów.

W nowelizacji ustawy, został także określony maksymalny termin na rozpoznanie przez Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców odwołania od decyzji właściwego wojewody. Termin ten będzie wynosił 90 dni od dnia złożenia odwołania, przy czym jeżeli odwołanie zawierało braki formalne, od dnia uzupełnienia tychże braków.

Ważna zmianą z punktu widzenia pracodawcy i cudzoziemca, który będzie ubiegał się o zezwolenie jednolite na pobyt i pracę, jest zmiana warunków jakie musi on spełnić aby otrzymać tego rodzaju zwolnienie.

W pierwszej kolejności zniesiono wymóg posiadania przez cudzoziemca źródła stabilnego i regularnego dochodu wystarczającego na pokrycie kosztów utrzymania siebie i członków rodziny pozostających na jego utrzymaniu. W konsekwencji zniesiono też próg dochodów jaki cudzoziemiec powinien przekroczyć, aby można było uznać tenże dochód za wystarczający. Ponadto zniesiono wymóg zapewnionego miejsca zamieszkania na terytorium Polski. W praktyce, cudzoziemiec nie będzie musiał wykazywać w trakcie postępowania, że ma zapewniony lokal/mieszkanie/hotel w którym może przebywać w trakcie pobytu w Polsce.

W dalszej kolejności – i tu chyba najbardziej niezrozumiała i niesprawiedliwa zmiana – ustawodawca określił, że wysokość miesięcznego wynagrodzenia cudzoziemca, nie może być niższa niż wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę niezależnie od wymiaru czasu pracy i rodzaju stosunku prawnego stanowiącego podstawę wykonywania pracy. Powyższe sprowadza się do tego, że jeżeli pracodawca będzie chciał zatrudnić cudzoziemca na podstawie zezwolenia jednolitego na pobyt i pracę, będzie musiał zapewnić mu minimalne wynagrodzenie w kwocie 3010 brutto (w 2022 r.) niezależnie od tego czy cudzoziemiec będzie pracował na pełen etat, na 1/2 etatu, czy nawet 1/16 etatu, a także bez względu na to czy to będzie umowa o pracę czy umowa zlecenie. Ponadto rozwiązanie to stwarza dysproporcję pomiędzy pracownikiem będącym obywatelem Polski, a cudzoziemcem, albowiem obywatel Polski nie posiada gwarancji otrzymywania minimalnego wynagrodzenia za pracę niezależnie od rozmiaru etatu, natomiast cudzoziemiec starający się o zezwolenie jednolite już taka gwarancję posiada. Tak skonstruowany przepis w naszej ocenie może nie być zgodny z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej, jednakże ostateczny osąd musiałby wydać Trybunał Konstytucyjny.

Następną zmianą jest usunięcie wymogu posiadania miesięcznego dochodu, o którym mowa w ust. 1 pkt 1 lit. b, powinna być wyższa niż wysokość dochodu uprawniającego do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej określonych w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2020 r. poz. 1876 i 2369 oraz z 2021 r. poz. 794, 803 i 1981), w odniesieniu do cudzoziemca oraz każdego członka rodziny pozostającego na jego utrzymaniu.

W dalszej kolejności ustawodawca nieco rozszerzył katalog sytuacji w których nie trzeba zmieniać lub wydawać na nowo zezwolenia na pobyt i pracę. Dotychczas było tak, że cudzoziemiec nie musiał dokonywać zmiany zezwolenia, gdy nastąpiła zmiana siedziby lub miejsca zamieszkania, nazwy lub formy prawnej podmiotu powierzającego wykonywanie pracy cudzoziemcowi lub przejęcie pracodawcy lub jego części przez innego pracodawcę, lub przejście zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę, lub zastąpienie umowy cywilnoprawnej umową o pracę. Obecnie rozszerzono ten katalog o sytuację w której nie wymaga się zmiany lub wydania nowego zezwolenia, gdy następuje:

• zmiana nazwy stanowiska, na jakim cudzoziemiec wykonuje pracę, przy jednoczesnym zachowaniu zakresu jego obowiązków lub
• zwiększenie wymiaru czasu pracy przy jednoczesnym proporcjonalnym zwiększeniu wynagrodzenia.

Nowością która znacząco ułatwia zatrudnienie cudzoziemców posiadających zezwolenie na pobyt i pracę, jest umożliwienie cudzoziemcowi dokonania zmiany zezwolenia na pobyt i pracę, gdy zmienia się pracodawca, pracodawca użytkownik lub zmianie ulegają warunki pracy takie jak stanowisko, najniższe wynagrodzenie jakie ma otrzymywać cudzoziemiec, wymiar czasu pracy czy rodzaj umowy. Dotychczas było tak, że zmiana zezwolenia dozwolona była tylko w sytuacji, gdy zmieniano pracodawcę użytkownika (tj. obejmowała jedynie cudzoziemców pracujących dla agencji pracy tymczasowej) lub zmiana dotyczyła zmiany warunków pracy. Każda zmiana pracodawcy (nie pracodawcy-użytkownika) wymagała ponownego złożenia wniosku o zezwolenie na pobyt i pracę, co wiązało się z kosztami i sporym czasem oczekiwania. Nowe przepisy eliminują ten problem, zaś samo zezwolenie automatycznie w przypadku utraty lub zmiany pracy nie będzie tracić ważności, a będzie jedynie wymagało dokonania zmiany. Miejmy również nadzieję, że okres oczekiwania na dokonanie zmiany przez urząd, będzie stosunkowo krótszy niż okres wydania nowego zezwolenia. Jednak o tym przekonamy się w praktyce.

Sam wniosek o zmianę zezwolenia na pobyt i pracę będzie składany w sposób podobny do składania wniosku o zezwolenie. Formularz wniosku będzie określony rozporządzeniem właściwego Ministra i będzie go można pobrać ze strony internetowej urzędu lub w jego siedzibie. Koszt takiego wniosku wynosić będzie 220 zł. Nowością również jest to, że wraz ze złożeniem wniosku o zmianę zezwolenia na pobyt i pracę, cudzoziemiec jednocześnie wypełnia swój obowiązek informacyjny polegający na zawiadomieniu wojewody, który udzielił zezwolenia, o utracie pracy u któregokolwiek z podmiotów powierzających wykonywanie pracy, wymienionych w zezwoleniu. Cudzoziemiec jednak musi złożyć wniosek o zmianę w ciągu 15 dni roboczych liczonych od dnia utraty pracy.

W ustawie o cudzoziemcach w zakresie zatrudniania cudzoziemców warte uwagi są jeszcze zmiany w przedmiocie zmiany warunków finansowych jakie cudzoziemiec musi spełnić, aby otrzymać zezwolenie na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji – ustalono, że roczne wynagrodzenie brutto wynikające z miesięcznego lub rocznego wynagrodzenia wskazane w umowie cudzoziemca nie może być niższe niż równowartość 150% kwoty przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w roku poprzedzającym złożenie wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. W 2022 roku kwota ta wynosi ok. 9000 zł brutto.

W kolejnej części wpisu, przeanalizujemy zmiany w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, w skrócie zmiany w zakresie zezwoleń na pracę czy oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi.

Autor: Adwokat Patryk Dwojak

Photo 1 by ConvertKit on Unsplash

Photo 2 by mana5280 on Unsplash