Większość z nas zapewne nie raz udostępniła wizerunek określonej osoby na swoim profilu społecznościowym czy stronie własnej działalności gospodarczej, uprzednio nie pytając jej o zgodę na jego rozpowszechnianie. Takie podejście  z całą pewnością może prowadzić do nieprzyjemnych konsekwencji, szczególnie gdy okaże się, że jednak wyraźnej zgody nie mieliśmy. Dlatego warto przybliżyć zagadnienie wizerunku i jego ochrony w polskim prawie.

Wizerunek jest jednym z dóbr osobistych stypizowanych w art. 23 Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny (Dz.U. 1964 Nr 16, poz. 93 ze zm.). Przepis ten nie jest katalogiem zamkniętym, a jedynie wymienia te najważniejsze dobra osobiste z perspektywy aksjologicznej.

W doktrynie natomiast prezentuje się różne definicjedóbr osobistych człowieka, jednakże najprościej rzecz ujmując są to wartości niemajątkowe ściśle związane z osobą człowieka, będące przejawem godności osoby ludzkiej. Dobra osobiste, a w tym wizerunek przysługują człowiekowi od dnia narodzenia, a wygasają co do zasady w chwili jego śmierci.

Zatem czym dokładnie jest wizerunek ?

Najprościej ujmując wizerunek to utrwalony fizyczny obraz człowieka, pozwalający na zidentyfikowanie danej osoby na nim utrwalonej np. w formie zdjęcia, obrazu, filmu. Wobec czego z wizerunkiem mamy do czynienia nawet wtedy gdy na zdjęciu nie ma pełnego obrazu osoby, jednakże po jego elementach można takiego człowieka zidentyfikować, a to np. przez charakterystyczny tatuaż, czy inne szczególne cechy.

Jednakże samo dysponowanie takim zdjęciem nie nosi jeszcze cech bezprawności, zatem aby doszło do naruszenia, dany wizerunek trzeba rozpowszechnić i to bez wyraźnego zezwolenia uprawnionej osoby. Stanowi o tym art. 81 Ustawy o prawach autorskich i innych prawach pokrewnych. Z rozpowszechnianiem mamy do czynienia wtedy gdy wizerunek udostępnimy publicznie np. na stronie internetowej, w serwisie społecznościowym, w galerii sztuki, ulicy lub w innym dostępnym dla ogółu miejscu. Nie stanowi zaś rozpowszechniania okazanie zdjęcia rodzicom, grupie przyjaciół, czy wysłanie go w wiadomości e-mail do kolegi.

Zezwolenie na rozpowszechnianie wizerunku jak zostało wspominanie musi być wyraźne, a także nie może być domniemywane. Zatem aby uniknąć nieprzyjemności należy takie zezwolenie uzyskać najlepiej piśmie. Dopiero mając tak wyraźne oświadczenie jesteśmy pewni, że nasze działania nie są bezprawne. Należy bowiem pamiętać, iż w przypadku zaistnienia sporu to na osobie, która wizerunek rozpowszechniła będzie spoczywał ciężar dowodu w wykazaniu, że działanie to było zgodne z prawem.

Częstokroć zatem do naruszenia prawa do wizerunku dochodzi za pośrednictwem popularnych serwisów społecznościowych typu Facebook, czy Instagram a osoba dopuszczająca się naruszenia często nie zdaje sobie sama sprawy, iż do takiego naruszenia doszło. Przykładem może być chociażby udostępnienie na swoim profilu w serwisie społecznościowym wizerunku danej osoby bez uzyskania od niej wyraźnej zgody. O ile dane zdjęcie prezentuje nas w „korzystnym świetle” z reguły wychodzimy z założenia, że nie mamy powodów, aby protestować przed jego rozpowszechnianiem. Natomiast problem pojawia się wtedy gdy zdjęcie z naszym wizerunkiem prezentuje nas w niekorzystnej sytuacji, jest częścią profilu społecznościowego którego nie chcemy firmować własną osobą lub strony internetowej pracodawcy z którym zakończyliśmy współpracę. Wtedy rodzą się po naszej stronie nieprzyjemne dolegliwości np. w postaci utraty pracy, znajomych, „dobrej reputacji” czy szans na dobrą pracę. O ile niektóre serwisy społecznościowe dość szybko reaguje na prośbę o usunięcie niechcianego zdjęcie z naszym wizerunkiem, to i tak nie zmienia to faktu, iż do tego czasu fotografia mogła wywołać „bałagan” w naszym życiu prywatnym czy zawodowym. Częstokroć również i upomnienie danej osoby, aby ta usunęła ze swojej strony internetowej fotografię z naszym wizerunkiem, nie daje żadnych skutków. Zatem co robić w takiej sytuacji ?

Przepisy prawa i w tej materii przychodzą nam z pomocą, albowiem środki ochrony dóbr osobistych człowieka zostały stypizowane w art. 24 Kodeksu Cywilnego,  zaś w odniesieniu do samego wizerunku również i w art. 79 Ustawy z dnia  o prawach autorskich i prawach pokrewnych. I tak w przypadku gdy dojdzie do naruszeń, podstawowym krokiem jest wystąpienie z żądaniem o zaniechanie działania przez osobę dopuszczającą się bezprawnego wykorzystaniu wizerunku. Można także żądać, ażeby osoba która dopuściła się naruszenia dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności poprzez złożenie oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie.

Natomiast jeżeli stwierdzimy, że naruszenie prawa do wizerunku wyrządziło nam krzywdę, można żądać zadośćuczynienia. Kwestia ustalenia wysokości zadośćuczynienia jest ocenna pod względem dolegliwości doznanej krzywdy. Zatem ustalając kwotę jakiej się domagamy nie mamy w zasadzie żadnych ograniczeń. Alternatywnym żądaniem jest z kolei żądanie zapłaty na wskazany przez siebie cel społeczny. Należy nadmienić, iż żądania tego nie można łączyć z żądaniem zapłaty zadośćuczynienia.

Niekiedy dochodzi również do sytuacji, iż naruszenie prawa do wizerunku powoduje po naszej stronie szkodę majątkową, np. w skutek takiego naruszenia tracimy pracę, czego konsekwencją jest pewne uszczuplenie w naszym majątku. W takim przypadku zasadnym jest wystąpienie z żądaniem naprawienia wyrządzonej przez naruszającego szkody na zasadach ogólnych.

Czy zawsze zatem zezwolenie na rozpowszechnianie wizerunku jest wymagane ?

Otóż nie, stanowi o tym art. 82 Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Jest tak w przypadku gdy rozpowszechnimy wizerunek osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych np. gdy zrobimy zdjęcie politykowi podczas wiecu wyborczego, a następnie jest opublikujemy na własnej stronie. Nie potrzebujemy również zezwolenia na rozpowszechnianie wizerunku osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza np. gdy wykonamy zdjęcie podczas imprezy klubowej.

Należy mieć natomiast na uwadze, iż problematyka braku wymagania zezwolenia przy rozpowszechnianiu wizerunku obfituje w bogate orzecznictwo. Zatem aby dokładnie stwierdzić czy zezwolenie na rozpowszechnienie wizerunku jest wymagane w naszym przypadku, zasadnym jest skorzystanie z pomocy specjalisty.

Reasumując niezwykle istotna w przypadku naruszeń prawa do wizerunku jest szybkość działania, albowiem im dłużej dana osoba rozpowszechnia nasz wizerunek, tym bardziej takie działanie może narazić nasze życie prywatne, czy zawodowe na nieprzyjemne konsekwencje. Zatem aby efektywnie poradzić sobie z opisanym problemem należy udać się do profesjonalnego prawnika (adwokata lub radcy prawnego), który sprawnie doradzi nam jakie kroki należy podjąć, aby szybko „zmusić” daną osobę do zaprzestania dalszych naruszeń, a także pomoże nam z ustaleniem wysokości zadośćuczynienia czy szkody.

Autor: aplikant adwokacki Patryk Dwojak

W razie jakichkolwiek pytań zapraszamy do kontaktu:

@: patryk.dwojak@adwokat-opoka.pl

@: kancelaria@adwokat-opoka.pl

strona www: www.adwokat-opoka.pl